Το πρόβλημα του αλεξιπτωταρίσματος δεν είναι γενικό. Το 2003 δηλώθηκαν μόνο 5 ατυχήματα. Αφορά μόνο λίγα μοντέλα αλεξιπτώτων που συνήθως σε συνδυασμό δυσμενών εξωτερικών παραγόντων δείχνουν τάσεις για αλεξιπτωτάρισμα. Το DHV πλέον τεστάρει το αλεξίπτωτο και με «αυτιά» και με «αυτιά» + επιτάχυνση οπότε είναι εύκολο να αναγνωρίσουν αυτή την τάση. Παρόλα αυτά θα πρέπει να ασχοληθεί κάθε πιλότος με αυτό το θέμα ώστε να υπάρχει τουλάχιστον η θεωρητική υποδομή για την σωστή αντιμετώπιση.

Αλεξιπτωτάρισμα (παρασουτάζ) Τέλος της δεκαετίας του `80 το αλεξιπτωτάρισμα ήταν συνηθισμένο, ενώ τα ασύμμετρα κλεισίματα σχεδόν άγνωστα. Το1988 στο γερμανικό πρωτάθλημα ο Karl Zlezak έπεφτε με συνεχόμενο αλεξιπτωτάρισμα για 300μ. μέχρι έδαφος. Τερμάτισε προτελευταίος. Η εξέλιξη των αλεξιπτώτων έκανε το αλεξιπτωτάρισμα σπάνιο φαινόμενο. Πρόβλημα έχουμε με την αντίθετη κατάσταση: Βούτηγμα, ασύμμετρα κλεισίματα κλπ. δηλ τάση για μπροστά, μικρή γωνία προσβολής και μεγάλη ταχύτητα. Παρ`όλα αυτά το αλεξιπτωτάρισμα δεν εξαφανίστηκε πλήρως.

 

Τι συμβαίνει στο αλεξιπτωτάρισμα: Η ροή του αέρα προς το προφίλ της πτέρυγας διακόπτεται και έρχεται αποκλειστικά από κάτω όπως στα αλεξίπτωτα ελευθέρας. Το αλεξίπτωτο δεν πετάει πλέον μπροστά αλλά πέφτει κάθετα με ταχύτητα 4-7m/s. Μία μόνιμη κατάσταση αλεξιπτωταρίσματος στα σημερινά αλεξίπτωτα μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο μέσω των φρένων. Μεταξύ ελάχιστης ταχύτητας και fullstall υπάρχουν λίγα χιλιοστά διαδρομής με τα φρένα όπου με λεπτές κινήσεις μπορεί να κρατηθεί το αλεξιπτωτάρισμα μόνο από καλούς test pilots. Παρόλα αυτά υπάρχουν ατυχήματα από μόνιμο αλεξιπτωτάρισμα που δεν προκαλείται από έντονο φρενάρισμα του αλεξιπτώτου αλλά από απόκλιση στο τριμάρισμα και εξωτερικούς παράγοντες που οδηγούν σε αύξηση της γωνίας προσβολής. Μερικές περιπτώσεις που οδήγησαν σε ατυχήματα τα τελευταία χρόνια: Πτήση με βρεγμένο αλεξίπτωτο Αν ένα αλεξίπτωτο βραχεί πολύ σε βροχή, αυξάνει το βάρος του. Το βάρος δεν κατανέμεται ομοιόμορφα σε όλη την επιφάνεια (τα 2/3 του βάρους τα δέχεται το μπροστινό μέρος) και προκαλείται αύξηση της γωνίας προσβολής . Πιο έντονο μπορεί να γίνει αυτό το φαινόμενο αν μπει μέσα στο χείλος προσβολής νερό και μαζευτεί στο πίσω μέρος τραβώντας το χείλος εκφυγής λίγο προς τα κάτω. Αποτέλεσμα: μειώνεται η ταχύτητα τριμ, το σημείο stall πλησιάζει και η διαθέσιμη διαδρομή στα φρένα γίνεται μικρότερη.

Ατύχημα μπορεί να προκληθεί αν ο πιλότος δεν υπολογίσει την αλλαγή της συμπεριφοράς πτήσης του βρεγμένου αλεξιπτώτου. Στο video http://www.dhv.de/typo/fileadmin/user_upload/monatsordner/2003-12/sicherheit/videos/Sackflug/sackfluga.wmv βλέπουμε αλεξιπτωτάρισμα που προκλήθηκε από δυνατό φρενάρισμα κατά το άνοιγμα «αυτιών». Λίγο πριν ο πιλότος πέταξε μέσα από μια μπόρα. Αλεξιπτωτάρισμα λίγο μετά την απογείωση Παρατηρείται κυρίως σε απογειώσεις με βίντσι. Η αιτία βρίσκεται σχεδόν πάντα σε λάθος πιλότου. Κατά το τράβηγμα των Α ιμάντων δεν φέρνουν το αλεξίπτωτο πάνω από το κεφάλι αλλά σταματούν έτσι ώστε το αλεξίπτωτο να βρίσκεται σε γωνία 70°-80° ελαφρώς πίσω από τον πιλότο. Η άντωση επαρκεί για να απογειωθεί αλλά η επιπλέον αύξηση της γωνίας προσβολής λόγω της έλξης βάζει την πτέρυγα σε αλεξιπτωτάρισμα.

Τυχερός είναι όποιος έχει έμπειρο οδηγό βίντσι ο οποίος θα συνεχίσει να τον τραβάει ελεγχόμενα αφήνοντάς τον λίγο πολύ μαλακά στο έδαφος ενώ ακόμα βρίσκεται σε αλεξιπτωτάρισμα. Έγιναν όμως γνωστά και λίγα ατυχήματα που αυτή η συμπεριφορά παρατηρήθηκε σε απογειώσεις από πλαγιά. Σε μία περίπτωση πάλι ο πιλότος δεν έφερε το αλεξίπτωτο πάνω από το κεφάλι αλλά η πλαγιά με την μεγάλη κλίση τον απογείωσε. Αντί όμως να βουτήξει το αλεξίπτωτο μπροστά για να μπει σε πτήση ,ίσως με κάποιο ελαφρύ τράβηγμα στα φρένα μπήκε σε αλεξιπτωτάρισμα. Ένα ατύχημα ήταν χωρίς τραυματισμό λόγω μαλακού χιονιού σε ένα άλλο όμως μια πιλότος έσπασε τον αστράγαλο. Πως μπορεί να εξηγηθεί μια τέτοια συμπεριφορά αλεξιπτώτου; Καταρχήν αυτό το πρόβλημα παρατηρήθηκε μόνο σε μερικά μοντέλα αλεξιπτώτων και πάλι σε μεμονωμένα κομμάτια. Σε μία περίπτωση ένας κατασκευαστής αντικατέστησε όλα τα αλεξίπτωτα όπου υπήρχαν διαμαρτυρίες για αλεξιπτωτάρισμα. Αυτό το μοντέλο ήταν αλεξίπτωτο μικρού μεγέθους και δεν μπορούσε να εξηγηθεί ούτε λόγω λάθους στο τριμάρισμα ούτε λόγω της ποιότητας του πανιού αφού πολλά ήταν σε καινούρια κατάσταση. Εδώ παρατηρούμε ένα γενικό πρόβλημα με τα μικρά αλεξίπτωτα. Η αντίσταση του όγκου της μικρής επιφάνειας στον αέρα είναι πολύ μικρότερη απ` ότι στα μεγαλύτερα αλεξίπτωτα. Το αλεξίπτωτο είναι γρηγορότερο και αντιδρά πιο δυναμικά. Για να καταταχθεί όμως σε κάποια κατηγορία πρέπει κάπως ο ανεπιθύμητος δυναμισμός να μειωθεί. Έτσι μερικές φορές πλησιάζουν περισσότερο στο όριο αλεξιπτωταρίσματος απ`ότι θα θέλανε οι κατασκευαστές και οι πιλότοι. Έτσι το λεπτώς εξισορροπημένο αλεξίπτωτο πετά σε μεγάλο βαθμό χωρίς κανένα πρόβλημα είναι όμως πιο ευπαθές στο να αλεξιπτωτάρει λόγω των μικρών περιθωρίων μέσα στα οποία πετάει ομαλά. Υψηλή πυκνότητα αέρα - ευνοεί το αλεξιπτωτάρισμα Όλοι οι πιλότοι γνωρίζουν ότι με την αύξηση υψομέτρου μειώνεται η πυκνότητα του αέρα και αυξάνεται η ταχύτητα πτήσης. Αποτέλεσμα: σε απογειώσεις σε μεγάλο υψόμετρο χρειαζόμαστε μακρύτερη απογείωση.

Όμως και η θερμοκρασία μεταβάλει την πυκνότητα του αέρα. Κρύος αέρας έχει υψηλότερη πυκνότητα από τον ζεστό αέρα. Σε -5°C η πυκνότητα είναι κατά 15% μεγαλύτερη από ότι σε 20°C. H πυκνότητα είναι μια παράμετρος από την οποία υπολογίζεται η αντίσταση που έχει η πτέρυγα στον αέρα. Αυξάνει η πυκνότητα, αυξάνει και η αντίσταση. Αύξηση της αντίστασης έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση της ταχύτητας πτήσης. Σε καταστάσεις όπου αυξάνεται η γωνία προσβολής βρισκόμαστε πιο κοντά στο αλεξιπτωτάρισμα. Έτσι, με βρεγμένο αλεξίπτωτο , «αυτιά», έξοδο από B-stall ή απογείωση με το αλεξίπτωτο λίγο πίσω μας, σε χαμηλές θερμοκρασίες μπορούν να καταλήξουν σε αλεξιπτωτάρισμα. Πολλές σχολές λόγω της κακής εμπειρίας αποφεύγουν τα «αυτιά» και το B-stall σε κρύο αέρα. Οι συσχετισμοί του αλεξιπτωταρίσματος με τον κρύο αέρα είναι ακόμη ατεκμηρίωτοι αλλά είναι σίγουρο ότι με την μείωση της θερμοκρασίας η τάση προς το αλεξιπτωτάρισμα αυξάνει. Πρέπει να παρατηρήσουμε πως όλα τα ατυχήματα με αλεξιπτωτάρισμα με μία μόνο εξαίρεση έγιναν σε 0°C και κάτω. Τσακίσεις στο πανί Πριν λίγο καιρό μία εταιρία απέσυρε ένα intermediate μοντέλο. Ένα λάθος στην κατασκευή του πανιού προκαλούσε πολλές τσακίσεις μετά από λίγη χρήση. Αποτέλεσμα ήταν να έχει πολλή κακή συμπεριφορά στην απογείωση και τάση για αλεξιπτωτάρισμα. Μια άλλη εταιρία έχει επίσης εμπειρία με τσακίσεις στο πανί. Πολλά αλεξίπτωτα ενώ ερχόταν καινούρια από το εργοστάσιο πιεσμένα σε δέμα χωρίς καθόλου αέρα στο εσωτερικό τους, στο πρώτο άνοιγμα παρουσίαζαν έντονες τσακίσεις. Έτσι το πρώτο φούσκωμα ήταν ασυνήθιστα αργό και η πτέρυγα έμενε έντονα πίσω από τον πιλότο. Στο δεύτερο κι`όλας φούσκωμα συμπεριφερόταν χωρίς κανένα πρόβλημα. Παρατηρήθηκε ότι αλεξίπτωτα που ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα πακεταρισμένα παρουσίαζαν κακή συμπεριφορά απογείωσης ανεξάρτητα από τις συνθήκες απογείωσης. Προτείνεται λοιπόν μετά από μεγάλη διάρκεια αποθήκευσης να γίνονται μερικά φουσκώματα πριν την απογείωση.

Γενικά ισχύει ότι αλεξίπτωτα που ήδη έχουν αργό φούσκωμα επηρεάζονται περισσότερο από την μεγάλη διάρκεια αποθήκευσης. Φρένα ρυθμισμένα πολύ κοντά Αν τα φρένα ρυθμιστούν έτσι ώστε το χείλος εκφυγής και με εντελώς αφημένα φρένα τραβιέται ελάχιστα, μπορεί να υπάρξει πρόβλημα σε καταστάσεις που τα φρένα είναι ανεπιθύμητα όπως «αυτιά», φάση φουσκώματος στην απογείωση και έξοδο από B-stall. Αυξάνεται ο κίνδυνος για αλεξιπτωτάρισμα. Σε ένα θανατηφόρο ατύχημα ένας πιλότος χτύπησε στο έδαφος μετά από negative spin το οποίο αποδείχθηκε ότι προκλήθηκε από φρένα που συνεχώς φρενάρανε την πτέρυγα. Αλλαγή στο τριμάρισμα Στην Γερμανία ο υποχρεωτικός έλεγχος μετά από κάποια διάρκεια χρήσης της πτέρυγας καταργήθηκε. Αυτό έχει αρνητικές επιπτώσεις αφού μειώθηκε η σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζουν οι πιλότοι την τυχών μεταβολή του τριμαρίσματος λόγω της χρήσης η οποία πάντα οδηγεί προς την αύξηση της γωνίας προσβολής. Τα μπροστινά σχοινάκια επιμηκύνονται ελάχιστα λόγω της μεγαλύτερης επιβάρυνσης και τα πίσω παραμένουν τα ίδια ή και μικραίνουν ελάχιστα. Αυτό γίνεται αργά έτσι ώστε δύσκολα το αντιλαμβάνεται ο πιλότος.

Τι πρέπει να κάνουμε στο αλεξιπτωτάρισμα; Γίνεται αντιληπτό από την έλλειψη του ήχου του αέρα που έχουμε στην πτήση και από την κάθετη κάθοδο το αλεξίπτωτο μπορεί να είναι φουσκωμένο και συνήθως παρατηρούνται τσακίσεις στην κάτω επιφάνεια. Αν παρατηρηθεί αλεξιπτωτάρισμα ο πιλότος πρέπει να περιμένει μερικά δευτερόλεπτα. Συνήθως επανέρχονται μόνα τους σε πτήση. Αν δεν αλλάξει τίποτε τότε πρέπει να επέμβει ο πιλότος. Η καλύτερη λύση είναι να πατήσει την επιτάχυνση. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν, μπορεί να σπρώξει τους Α ιμάντες μπροστά ή να τους τραβήξει προς τα κάτω. Αν και δεν υπάρχει καθόλου πίεση στους Α ιμάντες (δεν υπάρχει κίνδυνος για μπροστινό κλείσιμο) λειτουργεί αυτή η μέθοδος αρκετά καλά. Παλιές οδηγίες για την έξοδο από αλεξιπτωτάρισμα όπως το τράβηγμα ενός φρένου (οδηγεί σε spin) ή τράβηγμα των δύο φρένων (οδηγεί σε full stall) είναι επικίνδυνες. Ο πιλότος πρέπει να έχει στο νου του ότι οποιαδήποτε χρήση φρένων κατά το αλεξιπτωτάρισμα θέτει το αλεξίπτωτο σε απώλεια στήριξης. Αν γίνει κοντά στο έδαφος τότε δεν πρέπει να κάνουμε καμία κίνηση για ανάκτηση της πτήσης αλλά να προετοιμαστούμε για προσγείωση με γόνατα ενωμένα και λυγισμένα ρολάροντας για την απόσβεση της ταχύτητας κρούσης. Πολλοί ανάφεραν πως πέσανε εσκεμμένα με την προστασία της ζώνης χωρίς να τραυματιστούν. Η DHV όμως δεν το προτείνει αυτό γιατί ο έλεγχος στις προστασίες των ζωνών γίνεται από ύψος 1,5μ. Την στιγμή της προσγείωσης δεν πρέπει να τραβηχτούνε καθόλου τα φρένα γιατί η πτέρυγα αμέσως θα φύγει προς τα πίσω. Ανακεφαλαίωση Το πρόβλημα του αλεξιπτωταρίσματος δεν είναι γενικό.

Το 2003 δηλώθηκαν μόνο 5 ατυχήματα. Αφορά μόνο λίγα μοντέλα αλεξιπτώτων που συνήθως σε συνδυασμό δυσμενών εξωτερικών παραγόντων δείχνουν τάσεις για αλεξιπτωτάρισμα. Το DHV πλέον τεστάρει το αλεξίπτωτο και με «αυτιά» και με «αυτιά» + επιτάχυνση οπότε είναι εύκολο να αναγνωρίσουν αυτή την τάση. Παρόλα αυτά θα πρέπει να ασχοληθεί κάθε πιλότος με αυτό το θέμα ώστε να υπάρχει τουλάχιστον η θεωρητική υποδομή για την σωστή αντιμετώπιση. Οδηγίες για την ασφάλεια Αν βραχεί το αλεξίπτωτο (από βροχή ή βρεγμένη απογείωση) πρέπει ο πιλότος να περιμένει διαφορετική συμπεριφορά στην πτήση. Η διαδρομή των φρένων που είχε στην διάθεσή του μικραίνει. Το αλεξίπτωτο πετάει γενικά πιο αργά. Πρέπει να αποφεύγονται «αυτιά», B-stall και έντονοι χειρισμοί. Μπορεί να γίνει αντιστάθμιση της ταχύτητας με την χρήση επιτάχυνσης. «αυτιά» και B-stall είναι καλά να αποφεύγονται σε χαμηλές θερμοκρασίες. Στο βίντσι πρέπει η πτέρυγα να έρθει πάνω από το κεφάλι πριν ξεκινήσει η έλξη. Αν παραμείνει το αλεξίπτωτο για μεγάλο χρονικό διάστημα διπλωμένο πρέπει πριν από την απογείωση να γίνονται μερικά φουσκώματα.

Σύγχρονα αλεξίπτωτα έχουν μικρά περιθώρια ρύθμισης των φρένων. Παλιές απόψεις ότι τα φρένα πρέπει να ρυθμίζονται σύμφωνα με την ανατομία του πιλότου, δεν ισχύουν πλέον. Οι περισσότεροι κατασκευαστές δεν επιτρέπουν ρυθμίσεις στα φρένα. Σε κάθε περίπτωση το χείλος εκφυγής δεν πρέπει να φρενάρεται με αφημένα φρένα. Ελεύθερη μετάφραση από άρθρο της dhv

12-12-2003 Λιόντος Σωτήρης